22 Mayıs 2021 tarihinde KATEAD - Kazak Türkleri Eğitim ve Araştırma Derneği tarafından düzenlenen "Atayurt Dışında Yazarlarımız Serisi" Çevrimiçi Uluslararası Paneli İstanbul’da gerçekleştirildi. İlk konferansın ilk konuğu Değerli Aksakal Hızırbek Gayretullah oldu.
Türk Dünyasına önemli katkıları yanı sıra "Altaylarda Kanlı Günler" kitabının da yazarı olan Değerli Hızırbek Gayretullah hakkında dünyanın çeşitli ülkelerinden katılan akademisyenler, çevrimiçi görüşmede önemli bilgiler aktardı.
Doğu Türkistan’dan Türkiye’ye göç eden Kazakların hayatı, tarihi ve gelenek göreneklerini anlatan pek çok eseri bulunan kıymetli Aksakal Hızırbek Gayretullah programı, Kanal 34 tarafından canlı olarak yayınlandı.
Programdan notlar şu şekilde:
Kazak Türkleri Eğitim ve Araştırma Derneği, Dinara Kozhabayeva, Otandastar Qory ve Qazaq Madeni-İskerlik Üyi tarafından ortaklaşa düzenlenen “Hızırbek Gayretullah’ın Hayatı, Hizmetleri ve Eserleri” konulu panele konuşmacı olarak; Kazakistan Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosu sayın Alim Bayel, LN Gümilyov Avrasya Ulusal Üniversitesi’nden sayın Ord. Prof. Namazali Omashulı, Otandastar Qory Başkan Vekili sayın Magaviya Sarbasov, İstanbul Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nden sayın Prof. Abdulvahap Kara, Abay Devlet Pedagoji Üniversitesi’nden sayın Prof. Dosan Baymolda, Almanya Münih şehrinden Siyaset Bilimci sayın Dr. Abdulkayyum Kesici, Dünya Kazaklar Birliği Yönetim Kurulu Üyesi sayın Serkan Şaban Dinçtürk, Dünya Kazaklar Birliği Emekli Sekreteri sayın Botagöz Uatkan, Güney Kazakistan Devlet Pedagoji Üniversitesi’nden Öğretim Görevlisi sayın Dinara Kozhabayeva ve Qazaq Madeni İskerli Üyi üyesi ve KATEAD Başkan Yardımcısı sayın Erol Yolcu katıldılar. Programı Kanal 34 İstanbul stüdyosundan moderator ve Kazak Eli Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Ertolkun Gayretullah sunarken, Kazakça-Türkçe canlı tercüme sayın Assel Gayretullah tarafından yapıldı.
Konuşmasında sayın Omashev; ”Hızırbek Gayretullah ismi, Kazakistan’da eskiden beri
bilinmektedir. Zira kendisi SSCB döneminde Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanı Dinmuhammed Kunayev’i ziyaret etmiş ve resmi oturumlara konuşmacı
olarak katılmıştır. Bununla beraber sayın Gayretullah’ın Olcas Süleymenov, Kaldarbek
Naymanbayev ve Irımgali Nurgaliyev gibi birçok Kazak aydınlarıyla ve devlet erkanıyla irtibat
halinde olup fikir alışverişinde bulunduğunu duymuşluğum vardı. Daha sonraları kendileriyle
tanışma şerefine nail oldum. Hızırbek Gayretullah’ın Altaylar'da Kanlı Günler adlı kitabının
Kazakçaya çevrilerek Erevıl Atga Er Salgan adıyla Almatı’da yayınlanmasına yardımcı oldum.
Okurlarından tam not alan bu eser, önemli tarihi bir kaynaktır. Altaylarda Kanlı Günler ve Erevıl
Atga Er Salgan kitabı sayesinde Kazak kahramanı Osman Batur hakkında Al Farabi Kazak
Devlet Üniversitesi’nde konferanslar düzenlendi ve Osman Batur’un Kazakistan’da tanınması
adına büyük bir adım atılmış oldu. Özellikle değinmek isterim ki zor bulunan tarihi evrakları
bulmak, yazıya dökmek ve sürükleyici bir roman gibi anlatmak da ustalık ister. Sadece yazar
olarak değil, halkı için mücadele eden bir devlet adamı olarak da, Amerika’da kurulan Doğu
Türkistan Sürgün Hükümetinin kurulmasında da önemli görevler aldı. Bunların yanı sıra burada
anlatamayacağımız kadar yoğun geçen iş hayatında da başarılı hizmetler veren Hızırbek
Gayretullah bütün bunların üstesinden gelmiştir” dedi.
Konuşmasında sayın Baymolda; “Türkiye’de yaşayan Kazakların Osman Batur’u ve Doğu Türkistan’ı dünyaya tanıtma da çok büyük rolü vardır. Hızırbek Gayretullah denince ben; mücadeleci ruhuyla Doğu Türkistan ve Osman Batur’u dünyaya tanıtan birisi olarak nitelendiriyorum. Kanlı Çin baskısından Taklamakan Çölü’nü ve Himalayaları aşarak, Hindistan’ı geçerek Türkiye’ye ulaşan Kazaklar, Osman Batur ve arkadaşlarının kahramanlıklarına şahit olmuşlardı fakat çoğu vefat etti. Hızırbek Gayretullah gibi kıymetli ve altın köprü vazifesi gören yazarlarımız sayesinde gelecek nesillerimize, bizlere bu veriler birinci elden belgeleriyle çok iyi bir şekilde aktarılmış oldu diye düşünüyorum. Bundan 20 sene evvel 2001 yılında Azatlık Radyosu’nda çalışırken İstanbul’da Osman Batur içerikli bir konferans daveti aldım ve organize edenlerden biri de Hızırbek Gayretullah ağabeyimizdi. Buradaki Kazak hemşerilerimizin Osman Batur ve Doğu Türkistan konularına hakim olduklarını anlamış oldum. Ben de bir makaleyle konferansa katıldım. Konferansta milletvekili sayın Nazif Okumuş bey de vardı. Benim Şoybalsan hakkında yazdığım makaleyi Ali Engin beyle beraber Türkçeye çevirttirerek geliştirmeme yardımcı olmuştu. Şahsına gelince kendisi çok çalışkan ve kalbi Doğu Türkistan’ın hürriyeti için çırpınan bir kişiliktir. Ayrıca Kazakistan ile ticari, ilmi ve ailevi bağlarını da hiç bir zaman koparmamıştır.” diyerek sözlerine devam etti.
Konuşmasında sayın Sarbasov; “Ben Hızırbek Gayretullah denilince; kendisinin makaleleri, eserleri ve faaliyetleri neticesinde, yakın tarihi, gelenek ve görenekleriyle Kazak Halkını dünyaya tanıtmış birisi olduğunu düşünüyorum. Kendilerine yaptığı çalışmalarından dolayı çok teşekkür ediyorum. Bizim Vatandaşlar Vakfı olarak vazifemiz yurtdışında bulunan ve Ata Yurda dönüş yapan kardeşlerimize yardımda bulunmaktır. Henüz yurtdışında yaşayan Kazak yazarlarımızın basılan kitaplarının Kazak diline çevrilip basımı için ayrılmış fonumuz bulunmamaktadır. Ancak kitap tanıtım programları düzenleyerek yardımcı olmaya çalışıyoruz. Şimdilik yurtdışında yaşayan Kazak yazarlar ve Kazaklar hakkında 2000 kitap ve makale toplayarak kitaplık oluşturduk ve bu dokümanları elektronik ortama aktardık. Bunun haricinde yurtdışı Kazakları ile alakalı 2 ciltlik “Kazak Alemi” adıyla sporcu, yazar ve çeşitli dallarda başarı göstermiş 50 kişinin hikayesi ele alınmıştır” diyerek vakıf faaliyetlerinden örnekler aktardı.
Konuşmasında sayın Kara özetle; Golfred Layas ve diğer yazarların Kazak Göçlerini anlatan eserlerden örnekler vererek “bir milletin kendi tarihini kendi içinden çıkan yazar ve tarihçileri tarafından yazılması çok büyük bir nimettir. Bu sebeple Türkiye Kazakları çok şanslıyız ve Hızırbek Gayretullah adına yapılan bu panel çok yerinde oldu... Halife Altay ve Hasan Oraltay’ın yazdığı kitaplarda ikinci dalga göç konu alınırken, Hızırbek Gayretullah’ın Altaylarda Kanlı Günler kitabında 1937’de başlayan Elishan Teyci ve Osman Batur’un şehadetinden sonra başlayan Alibek Hakim’in kafilesi olmak üzere her iki dalgada yapılan tüm göçler, Pakistan’da kurulan Doğu Türkistan Göçmenler Cemiyeti de dahil olmak üzere Kazak Medeniyeti, örf ve adetlerinden tutun da kımızın analizine ve dahi Türkiye’ye gelen kişilere kadar geçen süreçte, altmış kişiyle beş yıl boyunca yapılan hatıraların kayda alınması ve belgelerin toplanması ile tarihi bir eser olarak en beğendiğim eserdir. Bu eserin önsözü Koca Abdullah Savaş Tarafından yazılmış olup, eserin içeriğinde nasıl yazıldığı, veri kaynakları ve yazı komitesi hakkında detaylı bilgiler bulunmaktadır” diyerek kitaba emeği geçenlerin isimlerini zikretti. Sayın Kara konuşmasına “kitabın titizlikle hazırlandığı, o devirde renkli harita ve kaliteli baskısıyla tarihi bir eser olarak miras kalacak büyük bir eserdir. Emeği geçenlerin hepsini anmak ve şükranlarımızı iletmemiz gerekir diyerek Kazak Göçleri hakkında detaylı bilgiler aktarmaya devam etti.
Konuşmasında sayın Kesici; “Bugün bir yazar, bir mücadele insanı olarak hayatı ve eserleri incelenmekte olan Hızırbek Gayretullah ağabeyimiz, hem Doğu Türkistan Kazakları hem de diğer Doğu Türkistanlılar açısından özel anlam ifade eden mümtaz şahsiyetlerden biridir. Hızırbek Gayretullah’ın 1960-1970’li yıllardaki gazete ve dergilerdeki yazılarıyla kitap, broşür ve benzeri eserleriyle Doğu Türkistan Meselesi’nin ve Doğu Türkistan Kazakları’nın yakın tarihi ve göç olaylarının yeni nesillere aktarılmasını sağlamış, Türkiye ve Dünya kamuoyuna tanıtılmasında önemli rol oynamış büyüklerimizden biridir” diyerek Uluslararası İslam Konferansında ve Doğu Türkistan Göçmenler Derneği faaliyetleri esnasında yaşanan İsa Yusuf Alptekin ve Hacı Osman Taştan ile olan anılarından bahsetti.
Konuşmasında sayın Dinçtürk özetle; “Hızırbek Gayretullah sadece Türkiye’deki Kazaklar için değil tüm dünyadaki Kazaklar için önemli bir şahsiyet, önemli bir yazar ve aksiyon adamıdır. Hocalarımız kitaplarından ve Doğu Türkistan için yaptığı hizmetleri detaylı anlattılar. Ben kendileri hakkında özellikle SSCB dağılmadan evvel 1977’de yazdığı Altaylarda Kanlı Günler kitabı vesilesiyle kardeş Türk Halkının örf ve adetleriyle Kazak kardeşlerine ne derece yakın olduklarını bu kitabında önemli derecede tespit etmiştir. Hızırbek Gayretullah’ın en önemli faaliyetlerinden biri de daha Sovyetler Birliği’nin dağılmasından evvel sayın Olcas Süleymenov’un başında bulunduğu Nevada-Semey Anti Nükleer Teşkilatı üyelerini Türkiye’ye davet ederek çevreci faaliyet gösteren bu derneğin tanıtımına önemi katkı sağlamıştır. Bu açıdan da Hızırbek Gayretullah’ı irdelemek gerektiğine inanıyorum. Ayrıca dünyada Türklerin yaptığı en önemli dini faaliyetlerden birisi olan camii inşaasına da ön ayak olmuş, 1980 yılında yapılan, halen İstanbul Ataşehir ilçesinde bulunan Türkistan Camii’nin yapımı ve bakımının devamında da büyük rol oynamıştır. Bu sebeple sayın Hızırbek Gayretullah aksakalımızın sadece yazar olarak değil, önemli bir çevreci, milli hizmetlerinin yanında dini hizmetlerde de ne kadar aktif olduğunu vurgulamak isterim” diyerek konuşmasını tamamladı.
Panel bitiminde Hızırbek Gayretullah’ın kronolojik yaşam öyküsü Kazakça ve Türkçe olarak okundu.
Açılış ve selamlama konuşması Kazakistan Cumhuriyeti Başkonsolosu sayın Alim Bayel tarafından yapılan ve panel kısmı Kanal 34 Televizyonundan canlı yayınlanan program, katılımcıların teşekkür ve temenni mesajlarının ardından sona erdi.
HIZIRBEK GAYRETULLAH KİMDİR?
1940 yılında Doğu Türkistan’ın Manas ilçesinin Alankı yaylasında dünyaya geldi. Büyük dedesi Baytik, kuzeydoğu Kazakistan’ın (Caysan, Sarıterek, Kendirlik, Kögeday ve havalisi) Çarlık Rusyası’nın Bolısı (Mutasarrıfı) idi . Babası Kaynaş, Manas Emniyet Müdürü olup, 1949 yılının sonlarında Doğu Türkistan’ı Kızıl Çinlilerin işgal etmesi üzerine Türkiye’ye göç etmiştir.
Tahsil hayatını Türkiye’de tamamlayan Gazeteci ve Yazar Hızırbek Gayretullah, Avrasya Türk Dernekleri Federasyonu kurucu*, Aydınlar Ocağı** İstişare ve Bilim Kurulu ve Türkiye Yazarlar Birliği*** üyesidir. Doğu Türkistan Göçmenler Derneği Başkan Yardımcılığı ve Genel Sekreterlik görevinde bulunmuştur.
Şu ana kadar 284 sayı çıkartmış Doğu Türkistan Dergisi’nin genel yayın yönetmenliğinde bulunmuştur. 1963 yılında yayın hayatına girmiş ve 75.000 adet tirajlı siyasi yayın yapan Milli Yol dergisinde idare müdürlüğü yapmıştır. Halen KATEAD – Kazak Türkleri Eğitim ve Araştırma Derneği tarafından Kazakça ve Türkçe çıkartılan Kazak Eli Dergisi’nin yayın kurulunda baş danışmanıdır.
Ticari hayatında; UKOM Şirketler Grubu Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılığı, HOTAMA A.Ş.’nin Genel Müdürü iken ilk defa Kazakistan’ın Avrupa, Amerika ve Dünyaya açılması için uğraş vermiş, AKTAV Havalimanının organize edilmesinde aktif rol almış, Kazakistan Havayolları (AIRKAZAKHSTAN)’nın ilk seferini HOTAMA A.Ş.’nin sorumluluğunda ALMAATA-İSTANBUL seferini açmış, zamanın Kazakistan yetkililerinden Mirzatay JOLDASBEK Başkanlığındaki bir heyetle İstanbul Atatürk Havalimanına ilk kez AIRKAZAKHSTAN uçağını indirmiştir. Türkiye Kazakları o gün Havalimanında kurbanlar keserek büyük bir merasimle ilk uçağı karşılamıştır. Ayrıca Türkiye’de kurulan DEİK’in kurulmasında da aktif rol oynamıştır.
16 ARALIK 1986 “JELTOKSAN” olaylarını ilk kez Türkiye’de Türkiye Gazeteciler Cemiyeti salonunda devrin tanınmış ve politik ilim adamlarının iştirakleri olduğu halde SSCB ‘yi protesto eden sempozyumu organize etmiştir. Bu organizasyon hemen akabinde Türkiye ve Dünya basınında geniş yankı uyandırmıştır. Ayrıca Olcas Süleyman tarafından kurulan NEVADA-SEMEY ANTİ NÜKLEER TEŞKİLATI ‘nın faaliyetlerini Dünyaya tanıtmak üzere Olcas Süleyman beyi SSCB döneminde İstanbul’a davet ederek sempozyum ve davetler düzenlemiştir.
Türk Devlet Toplulukları Dostluk ve Kardeşlik İş Birliği Kurultayları, Dünya Kazak Kurultayı, HABITAT-2 Konferansı, AGİT İstanbul Konferansları gibi beynelmilel sempozyumlara konuşmacı olarak katılmıştır. 8-11 ARALIK 2005 Tarihinde İstanbul’da yapılan INTERNATIONAL MIGRATION Sempozyumuna da konuşmacı olarak katılmıştır. Ayrıca 9 bölümlük “SÜRGÜN VE ÖLÜM” adlı 2500 kişilik kadrosuyla belgesel filmi olan Balkanlar, Romanya, Macaristan, Orta Asya, Kırım, Azerbaycan, Kafkasya, Arap Dünyası ve Doğu Türkistan (ÇİN) gibi ülkelerden Türkiye’ye göç eden Türkleri konu alan belgesel filmin danışmanlığında bulunmuştur.
Türk Dilleri Konuşan ve Kardeş Ülkelerin Kazakça, Uygurca, Kırgızca ve Azeri lehçelerine iyi bilen ve konuşabilen, Orta derece İngilizce ve Urduca bilen Hızırbek GAYRETULLAH, Zeytinburnu Belediye Meclis Üyeliği ve TDBB - Türk Dünyası Belediyeler Birliği Delegeliği yapmıştır. (Kazakistan da bu birliğe üyedir.)
Halen Türkiye Cumhuriyeti’nde “Hızırbek Gayretullah’ın Hayatı, Eserleri, Türk Dünyası ve Doğu Türkistan Davasına Katkıları” konularında yüksek lisans tez konusu olarak ödev verilmektedir.
Kendisinin altta verilen listede yazılı 8 adet kitabı ve ekli dosyada yüzlerce makale yazdığı 24 adet derginin listesi bulunmaktadır.
YAYINLANMIŞ ESERLERİ
ALTAYLARDA KANLI GÜNLER – 1977 3 kez basıldı
OSMAN BATUR – kitapçık 1963 ( 1988,2003 arası genişletilmiş 6 baskı)
ÇİN’DE İSLAMİYET VE TÜRKLER -1982
LOPNOR VE NEVADA SEMEY’DE NÜKLEER FACİA - 1991
ERAVIL ATGA ER SALGAN (ALMATY- KAZAKÇA)- 1999
UZAKLARA BALAM - 2009
Sömürülen Vatan TÜRKİSTAN - 2013
ALTAY KAZAKLARI – 2019
*Avrasya Türk Dernekleri Federasyonu’nun ilk kurucuları; Hızırbek Gayretullah (Kazak), Ali Engin (Kazak), Dr. Kemal Bayatlı (Türkmen) ve Prof. Dr. Ahat Andican (Özbek)’tir.
**Aydınlar Ocağı; Türkiye’deki tanınmış iş adamları, akademisyen ve yazarlar kurduğu, Türkiye siyasetine yön veren önemli kuruluşlardan biridir.
***Türkiye Yazarlar Birliği; Türkiye’de başbakan çıkartmış bir birliktir.
Comments